Ἀπάρνησις τῶν Ὅρων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων

.

Γιὰ νὰ κατεβάσετε τὸ βιβλίο πατῆστε ἐδῶ

________________________________________

3. ᾿Απάρνησις τῶν ᾿Ορθοδόξων Θεολογικῶν ὅρων

          Γενικῶς, ἐπενόησε, μὲ σκοπὸν ὅπως ἐνδύσῃ τὴν φιλοσοφικὴν μεταφυσικήν του μὲ τὸ ἔνδυμα τῆς ᾿Ορθοδόξου Χριστιανικῆς Θεολογίας (Οὐσία ἢ Φύσις, ῾Υπόστασις ἢ Πρόσωπον, Προσόντα ἢ ᾿Ενέργεια), νέον περιεχόμενον[1] εἰς τοὺς ἰσχύοντας θεολογικοὺς ὅρους. Οἱ ἐπικρατέστεροι μακράκειοι, καὶ σημαντικώτατοι διὰ τὴν Δογματικὴν αὐτοῦ, εἶναι:

῾Υπόστασις, ῞Υπαρξις, Εἶναι = εἶναι ὅροι ταυτόσημοι,

῾Υπόστασις ἢ ῞Υπαρξις ἢ Εἶναι = εἶναι ἡ βάσις. (῾Η κατὰ κόσμον φιλοσοφία ὀνομάζει ῎Ον),

Φύσις = εἶναι τὰ προσόντα, τὰ ὁποῖα ἐπικάθηνται εἰς τὴν ῾Υπόστασιν=῞Υπαρξιν=Εἶναι,

Οὐσία = εἶναι τὸ σύνολον ῾Υποστάσεως (῎Οντος) καὶ Φύσεως.

Οὐσία, ὡς ὅρος περιεκτικὸς τῶν δύο ἄλλων, εἶναι ὅρος μὲ τὸν ὁποῖον δύναται νὰ χαρακτηρισθῇ ἐνίοτε ἡ Φύσις, ἐνίοτε δὲ καὶ ἡ ῾Υπόστασις.

          Τὸ «ἐνίοτε» -«πολλάκις»- καθιστᾷ τὴν χρῆσιν τοῦ ὅρου ἀνεξέλεγκτον. Οὕτω π.χ. ἐπέτυχε, σοφιστικῶς, φραστικῶς νὰ ἰσχύῃ, παραλλήλως πρὸς τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ πιστευόμενα (διδάσκει ὅτι ἡ Οὐσία καὶ ἡ Φύσις διακρίνονται μεταξύ των), ὅ,τι λέγει καὶ ἡ ᾿Ορξόδοξος Παράδοσις: Οὐσία = Φύσις.

          Σαφές, ὅμως, εἶναι ὅτι δὲν ἀναγνωρίζει τὴν ἰδιαιτερότητα τῆς Πατερικῆς «῾Υποστάσεως». Διὰ τὰς ἀνάγκας τοῦ συστήματός του, ἔχει ἰδιαίτερον κεφάλαιον ὑπὸ τὸν τίτλον: «῾Η τελεία φύσις τοῦ Λόγου διακρινομένη τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ καὶ τῆς οὐσίας».[2]

          Ταῦτα, δίκην κλειδός, ἐφήρμοσεν εἰς τὸ σύστημά του, ὥστε ὁ ἀναγνώστης νὰ παραπλανᾶται, θεωρῶν τὴν φιλοσοφικὴν μεταφυσικήν του ὡς φιλοσοφικοποίησιν τῆς Θεολογίας (ὡς ἀποδίδεται ὅτι ἐλέχθη τοῦτο ὑπὸ τοῦ Ζ. Ρώση διὰ τὸν Μακράκην[3]) ἢ ὅτι περιπίπτει «ἁπλῶς» εἰς ἀντιφάσεις.[4]

          Δεδομένου, ὅμως, ὅτι ἡ Παντοδυναμία τῆς θεότητος εἶναι διὰ τὸν Μ. τὸ ῞Αγ. Πνεῦμα,  καὶ δὲν εἶναι τὸ ὀρθοδόξως ἐννοούμενον, τότε αἱ σχέσεις καὶ οἱ συσχετισμοὶ ἀλλάσσουν.

---

[1] Τὸ περιεχόμενόν των εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις συγγενεύει μετὰ τῶν ἀριστοτελείων ὅρων, εἰς ἄλλας μετὰ ἄλλων φιλοσοφικῶν ρευμάτων, μὲ μόνην συνέπειαν τὸ ἰδικό του σύστημα. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον αἱ ἐκτοξευθεῖσαι ἐναντίον του κατηγορίαι ἀπερίφθησαν ἐκ μέρους του εὐκόλως, διότι τὸ περιεχόμενον τῶν ὅρων του εἶναι δανεισμένο ἀπὸ πολλὰς καὶ ἀντιθέτους πηγὰς καὶ ρεύματα.

[2] ᾿Απ. Μακράκη, Φιλοσοφία (τόμ. Α᾿), Φιλοσοφία, σσ. 617-620, ἔνθα περιέχονται καὶ οἱ προαναφερθέντες ὁρισμοί.

[3] «...ὁ κ. Ζῆκος Ρώσης (λέγει ὅτι), ...οὐχὶ θρησκευτικῶς, ὥς τις καθιδρυτὴς θρησκευτικῆς αἱρέσεως ἐδίδασκεν ὁ Μακράκης ἀλλ᾿ ὡς φιλόσοφος, συζητῶν καὶ πείθων τὰς φιλοσοφικάς του δοξασίας καὶ διὰ τῆς ῾Αγίας Γραφῆς ὑποστηρίζων...» (Μ. Χαρίτου, ἔνθ᾿ ἀνωτ., σσ. 439-441)._ ᾿Αλλὰ καὶ τὸ ὅτι δὲν ἐδίδασκεν «ὥς τις καθιδρυτὴς θρησκευτικῆς αἱρέσεως» δὲν ἀνταποκρίνεται ἀκριβῶς εἰς τὴν πραγματικότητα, διότι ὁ Ζ. Ρώσης εἰς τὴν «Δογματικήν» του (σελ. 407) συγκαταλέγει αὐτόν μετὰ τοῦ Οὐαλεντίνου, Τατιανοῦ καὶ Απολλιναρίου· «῾Η δὲ τῶν εἰρημένων αἱρετικῶν διδασκαλία περὶ τοῦ ἀνθρώπου ὡς συνισταμένου ἐκ σώματος, ψυχῆς καὶ πνεύματος, ἣν ἀπεπειράθησαν νὰ ἐπαναλάβωσι σχεδὸν αὐτολεξεὶ καί τινες παρ᾿ ἡμῖν αὐτοχειροτόνητοι θεολόγοι, προβάλλοντες αὐτὴν ὡς ἰδίαν καὶ πρωτότυπον διδασκαλίαν... ῾Η τοιαύτη σφαλερὰ ἔννοια περὶ τε τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ πνεύματος συνεπάγεται ἔνθεν μὲν τὴν ὑλοφροσύνην, ἔνθεν δὲ τὸν πανθεϊσμόν».

[4] ῾Ο ἐπὶ πολλὰ ἔτη πρόεδρος τοῦ Συλλόγου «᾿Ιωάννης ὁ Βαπτιστής», Χρ.Ι. ᾿Αδαμόπουλος, ἐκπλήσσεται, ἐπειδὴ ὁ μαναχὸς Θεόκλητος Διονυσιάτης καταμαρτυρεῖ τοῦ Μακράκη, μεταξὺ ἄλλων, ἀντιφάσεις εἰς τοὺς θεολογικοὺς ὅρους, καὶ ἀπαντᾷ· «Μήπως ὅμως ἀντιφάσκει, ὅπως κατηγορεῖται ὑπὸ τοῦ ἀρθρογράφου; ῾Η ἀντίληψις περὶ ἀντιφάσεων, νομίζομεν, ὀφείλεται εἰς τὴν διάφορον σημασίαν καὶ ἐκδοχὴν ὡρισμένων φιλοσοφικῶν ὅρων ἢ Γραφικῶν χωρίων. ῞Οπως ἐπὶ παραδείγματι οἱ ὅροι: ῾Υπόστασις, φύσις, οὐσία, ζωή, θάνατος κ.τ.λ. ᾿Εὰν ὁ μελετητὴς προσέξῃ τοὺς ὁρισμοὺς τῶν ὡς ἄνω ἐννοιῶν, τοὺς ὁποίους δίδει ὁ Μακράκης, καὶ βάσει τῶν ὁποίων συλλογίζεται, οὐδαμοῦ θὰ εὕρῃ αὐτὸν ἀντιφάσκοντα ἢ ἀνακόλουθον. Τοὐναντίον δὲ θὰ εὕρῃ αὐτὸν λογικώτατον καὶ συνεπέστατον. Διὰ τοῦτο ὠνομάσθη ὁ Μ. καὶ «Νέος Σωκράτης». ...Οὕτω καὶ ὑπόστασιν λέγων ἐννοεῖ ἁπλῆν-νοητὴν-ὀντότητα, ἢ τὴν βάσιν καὶ τὸ θεμέλιον τοῦ ὄντος, ἥτις ὑπόκειται εἰς τὰ γνωρίσματα ἢ τὴν φύσιν ἑκάστου ὄντος. Οὐσίαν ἐννοεῖ τὴν βαθυτέραν ὑφὴν τοῦ ὄντος ἑκάστου ἢ τὴν ὑπόστασιν καὶ φύσιν αὐτοῦ ὁμοῦ κ.ο.κ.» (Χ.Ι. ᾿Αδαμοπούλου, ᾿Απάντησις εἰς τὰς πεπλανημένας ἀντιλήψεις τοῦ ῾Αγιορείτου Μοναχοῦ Θεοκλήτου Διονυσιάτου περὶ τοῦ ᾿Ορθοδόξου διδασκάλου ᾿Αποστόλου Μακράκη, ᾿Εν ᾿Αθήναις 1962, σελ. 6).

__________________________________________
________________________________________